Մանրամասն որոնում (արխիվ)
19.11.2024
 
Եվրամիությունն ընդլայնել է Իրանի դեմ պատժամիջոցները ՈՒկրաինայի հետ պատերազմում Ռուսաստանին Թեհրանի աջակցության պատճառով՝ երկուշաբթի հայտարարել է Եվրահանձնաժողովը։ Նոր պատժամիջոցներն ուղղված են նավերի և նավահանգիստների դեմ, որոնք օգտագործվում են իրանական արտադրության անօդաչու թռչող սարքերի, հրթիռների, հարակից տեխնոլոգիաների և բաղադրիչների տեղափոխման համար՝ ասված է զեկույցում:               
 
Նորություններ » «Ան­մա՞հ է այն գոր­ծը, ո­րի հա­մար ես մե­ռա…»

«Ան­մա՞հ է այն գոր­ծը, ո­րի հա­մար ես մե­ռա…»

«Ան­մա՞հ է այն գոր­ծը, ո­րի հա­մար ես մե­ռա…»
28.04.2020 | 00:12
ԱԶ­ԴԱԿ­ՆԵՐ
Կո­մի­տա­սի հի­վան­դու­թյու­նը, որ հե­տո պի­տի ախ­տո­րոշ­վեր որ­պես manie de persecution՝ հա­լա­ծախտ, ու­ներ պատ­ճառ­ներ և ու­ներ պատր­վակ­ներ, դր­դիչ­ներ:
Ան­կա­րա­յի կա­յա­րա­նի մոտ ձեր­բա­կալ­ված­նե­րին սպա­սում էր 44 երկ­ձի բեռ­նա­սայլ: Նս­տեց­րին 5-ա­կան հո­գի ու մե­կա­կան զին­ված պա­հակ: (Թվա­բա­նու­թյու­նը հու­շում է, որ այս­տեղ հա­յե­րի թի­վը 220 էր):
Քա­նի որ Կո­մի­տաս ու Գրի­գո­րիս վար­դա­պետ­նե­րից զատ կա­յին ևս ե­րեք հոգևո­րա­կան­ներ՝ Հով­հան­նես վար­դա­պետ Կա­րա­պե­տյա­նը, Հու­սիկ քա­հա­նա Քա­ջու­նին ու Վար­դան քա­հա­նա Կա­րա­գյո­զյա­նը, թուր­քե­րը «պա­տիվ» ա­րե­ցին ու նրանց տրա­մադ­րե­ցին զս­պա­նա­կա­վոր կառք՝ մեկ զին­վո­րի ու­ղեկ­ցու­թյամբ:
Երբ բո­լո­րը տե­ղա­վոր­վե­ցին, հա­յե­րից, նրանց հս­կող հա­րյու­րա­վոր զին­վոր­նե­րից, սպա­նե­րից, բան­տա­պահ­նե­րից, հե­ծյալ ժան­դարմ­նե­րից և 88 ձիե­րից բաղ­կա­ցած խառ­նա­թա­փո­րը, կա­ռա­պան­նե­րի մտ­րակ­նե­րի շա­չո­ցի ու հի­շոց­նե­րի, ձիե­րի վրն­ջյու­նի, կառ­քե­րի դղիր­դի ու շռին­չի ու­ղեկ­ցու­թյամբ, փո­շու ամպ բարձ­րաց­նե­լով շարժ­վեց դե­պի Գաս­թե­մու­նիի նա­հանգ:
Ե­րե­կո­յան կողմ հա­սան Ռավ­լի վայ­րի մոտ գտն­վող մի խան, և թուր­քե­րը հրա­մա­յե­ցին կար­ճատև դա­դար առ­նել: Այդ «մե­ծա­հո­գու­թյունն» ա­մենևին պայ­մա­նա­վոր­ված չէր ու­ժաս­պառ, քաղ­ցած ու ծա­րա­վից տո­չոր­վող հա­յե­րի մա­սին հո­գա­տա­րու­թյամբ, պետք է ջուր տա­յին… ձիե­րին:
Ջր­հոր կար, և կա­ռա­պան­ներն ու հե­ծյալ ժան­դարմ­նե­րը նետ­վե­ցին դրա վրա: Բայց քա­նի որ ըն­դա­մե­նը վեց դույլ կար, վեճ ու ծեծ­կռ­տուք ա­ռա­ջա­ցավ նրանց միջև: Օգտ­վե­լով ի­րա­րան­ցու­մից, եր­կու ճար­պիկ հայ ե­րի­տա­սարդ­ներ դույ­լե­րից մե­կը փախց­րին ու վա­զե­լով ե­կան դե­պի բախ­տա­կից­նե­րը: Բնա­կա­նա­բար, ա­ռա­ջի­նը մա­տու­ցե­ցին Կո­մի­տա­սին, ո­րը շատ ու­րա­խա­ցավ: Բա­ժակ չկար, ու ե­րի­տա­սարդ­նե­րը ծանր դույ­լը բարձ­րաց­րին դե­պի վար­դա­պե­տի շուր­թե­րը: Ճիշտ այդ պա­հին մո­տե­ցավ հե­ծյալ ժան­դարմ­նե­րից մե­կը ու հար­վա­ծեց դույ­լին: Ջու­րը թափ­վեց, մի քա­նի կա­թիլ ցայ­տեց­նե­լով Կո­մի­տա­սի դեմ­քին: Ա­պա ժան­դար­մը կռա­ցավ ու վերց­րեց դույ­լը: Կենտ­րո­նա­կան բան­տի և աք­սո­րա­կան­նե­րի քա­րա­վա­նի պետ Իբ­րա­հի­մը հարց­րեց.
-ՈՒ՞ր ես տա­նում դույ­լը:
-Մեր հայ­վան­նե­րին պետք է ջուր տամ,-պա­տաս­խա­նեց ժան­դար­մը:
-Չէ, թող, նախ էս հայ­վան­նե­րին պետք է ջրել:
Կո­մի­տասն այ­լայլ­վեց: Նա, ում ծա­փա­հա­րել էին Եվ­րո­պա­յի, Կով­կա­սի, Ե­գիպ­տո­սի, Թուր­քիա­յի բե­մե­րում, հի­մա պարզ հայ­վան էր: Եր­գի աստ­վա­ծը վե­րած­վել էր բիրտ ու­ժի են­թա­կա սո­վո­րա­կան ֆի­զի­կա­կան ան­ձի, շար­քա­յին ա­նա­սու­նի, ո­րի կյան­քը ձիուց է­ժան էր:
Դա հա­ջորդ ծանր հո­գե­բա­նա­կան հար­վածն էր, ո­րը խա­թա­րեց Կո­մի­տա­սի նե­րաշ­խար­հը:
Ի հայտ ե­կան տա­րօ­րի­նա­կու­թյուն­ներ՝ հա­լա­ծախ­տի նշան­ներ: Նրա աչ­քին բո­լո­րը, բախ­տա­կից­նե­րից զատ, վե­րած­վե­ցին ժան­դարմ­նե­րի: Մի ան­գամ բղա­վեց՝ ճա­նա­պա՜րհ բա­ցեք, ա­պա փա­րա­ջա­յի փե­շե­րը հա­վա­քեց ու գլուխ խո­նար­հեց. ժան­դար­մի էր ճա­նա­պարհ տա­լիս, այ­նինչ անց­նո­ղը… սո­վո­րա­կան կա­խա­կանջ էշ էր: Մեկ ու­րիշ ան­գամ տա­րա­գիր­նե­րից մե­կի ե­րե­սին վերք տե­սավ ու հարց­րեց. «Ժան­դա՞րմ է ա­րել»: Երբ ար­դեն վե­րա­դար­ձել էր Պո­լիս, բա­րե­կամ­նե­րից մե­կին ա­սաց. «Չանկ­րիի բան­տին մէջ, թյուրք ժան­տար­մա­յի մը հս­կո­ղու­թեան տակ, ա­նօ­թի և ցր­տա­հար բաղ­դա­կից­ներս կողք կող­քի կը մղկ­տա­յինք և կ՛ս­պա­սեինք ա­հա­վոր բա­ժան­ման: Ես եր­գի մը մի­ջո­ցով հայտ­նե­ցի միտքս մեզ սպառ­նա­ցող մո­տա­լուտ բնաջ­նջ­ման մա­սին: Այդ պա­հուն թուրք ժան­տար­մը անն­կա­տե­լիօ­րէն ետևես մո­տե­նա­լով հան­կար­ծա­կի ե­րե­սիս ապ­տակ մը հաս­ցուց… Կը­սեն թէ ժա­մա­նա­կը կը դար­մա­նէ ա­մէն վիշտ, բայց այդ վայ­րե­նի ժան­տար­մին հաս­ցու­ցած նա­խա­տին­քը եր­բէք պի­տի չկր­նամ մո­ռա­նալ…»: Հե­տաքր­քիր է, որ նրա կող­քին ե­ղած ու հու­շագ­րու­թյուն թո­ղած­նե­րից ոչ ոք նման բա­նի մա­սին չի նշել, դա այն­քան ար­տա­ռոց էր, որ ան­պատ­ճառ կգ­րեին: Մնում է են­թադ­րել, որ պար­զա­պես Կո­մի­տա­սի երևա­կա­յու­թյան ար­դյունք էր, դույ­լի ու ժան­դար­մի հետ կապ­ված մի­ջա­դե­պի ար­ձա­գանք:
Ռավ­լիից ճա­նա­պար­հը շա­րու­նա­կե­ցին դե­պի Գա­լայ­ճըգ (Գա­լե­ճիգ) գյու­ղա­քա­ղաք: Կո­մի­տա­սը լուռ էր և ինք­նամ­փոփ: Նախ­կին կեն­սու­րախ, կա­տա­կա­սեր մար­դուց հետք ան­գամ չէր մնա­ցել: Ժա­մա­նակն անց­կաց­նում էր հիմ­նա­կա­նում ա­ղոթք­նե­րի մեջ: Չէր ցան­կա­նում շփ­վել ան­գամ ըն­կեր­նե­րի հետ: Երբ նրանք մո­տե­նում ու փոր­ձում էին հե­տը խո­սել, զայ­րա­ցած ա­սում էր. «Խնդ­րեմ, մի՛ խան­գա­րեք ա­ղօթքս, զիս մե­նակ ձգե­ցեք»:
Գա­լայ­ճը­գից դուրս ե­կան և 12 ժամ­վա ճա­նա­պարհ ան­ցան: Գրի­գո­րիս վար­դա­պե­տը նկա­րագ­րում է Կո­մի­տա­սի հո­գե­վի­ճա­կը. «Քա­նի մեր ճամ­փան կը շա­րու­նա­կէինք և մար­դաբ­նա­կու­թիւն­նե­րէ կը հե­ռա­նա­յինք, այն­քան մեր հո­գի­նե­րը կը խռո­վէին և մեր մտ­քե­րը չա­րա­գու­շակ մտա­ծում­նե­րով ինք­նալլ­կու­մի կ՛են­թար­կուէինք: Զի ա­մէն ա­պա­ռա­ժի և ա­մէն ծա­ռի ետև պա­հուը­տած ա­ւա­զակ­ներ տես­նել կը կար­ծէինք, և ա­մէն ծա­ռէ վար ձգուած կա­խօր­րան­ներ կա­խա­ղա­նի չուան կը կար­ծէինք… Հայ եր­գե­րու վար­պետն ու ան­զու­գա­կան վար­դա­պե­տը Հայր Կո­մի­տաս, որ մեր կառ­քին մէջ կը գտ­նուէր, ար­դեն մտ­քի տա­րօ­րի­նակ տրա­մադ­րու­թիւն­ներ կը ցուց­նէր և հաս­տար­մատ ծա­ռե­րը շար­ժուն և յար­ձա­կուող ա­ւա­զակ­ներ կար­ծե­լով, միշտ իր գլու­խը վե­րա­կուի փէ­շե­րուս ներքև կը ջա­նար թագց­նել, որ­սոր­դի եր­կիւ­ղէն ա­ւա­զի տակ գլու­խը թա­ղող կա­քաւ­նե­րու նման: Կը թա­խան­ձէր, որ պահ­պա­նիչ ը­սեմ իր գլ­խուն վրայ, յու­սա­լով վե­րագտ­նել իր խռո­վա­յոյզ հո­գիին հան­դար­տու­թիւ­նը»:
Ա­հա այս վի­ճա­կում էր, երբ ապ­րի­լի 28-ին, Պոլ­սի տուն­թո­ղից ե­րեք օր անց, կտ­րել-անց­նե­լով 700 կի­լո­մետր, հա­սան վեր­ջին հան­գր­վա­նին՝ Չանկ­րի: Դա Գաս­թե­մու­նի նա­հան­գի մի քա­ղաք էր՝ շուրջ 30 հա­զար բնակ­չով, ո­րից 40 տու­նը հա­յեր էին՝ ի­րենց փոք­րիկ ե­կե­ղե­ցով:
Տա­րա­գիր­նե­րի թա­փո­րը, սա­կայն, քա­ղաք չտա­րան, ի­ջեց­րին քա­ռա­շենք, 5000 զին­վո­րի հա­մար նա­խա­տես­ված մի վիթ­խա­րի, կեղ­տոտ զո­րա­նո­ցում, մինչև կո­րոշ­վեր աք­սո­րա­կան­նե­րի ճա­կա­տա­գի­րը:
Զո­րա­նո­ցի նույն սե­նյա­կում Կո­մի­տա­սի հետ տե­ղա­վոր­վե­ցին Բյու­զանդ Քե­չյա­նը, Տի­րան Քե­լե­կյա­նը, Գրի­գո­րիս ու Հով­հան­նես վար­դա­պետ­նե­րը, «Ա­վե­տա­բեր» պար­բե­րա­կա­նի խմ­բա­գիր հայ ա­վե­տա­րա­նա­կան պատ­վե­լի Քե­րով­բե­յա­նը, բժիշկ Վ. Թոր­գո­մյա­նը, 70-ա­մյա վա­ճա­ռա­կան Հա­կոբ Գո­րյա­նը և Կո­մի­տա­սի մեր­ձա­վոր ըն­կեր Փա­նո­սի եղ­բայր, սե­ղա­նա­վոր Հով­հան­նես Թեր­լե­մե­զյա­նը:
Ե­րեք օր ան­ցավ, մինչև կար­գի բե­րե­ցին սե­նյա­կը, մաք­րե­ցին աղ­բից ու կեղ­տից, լու­ծե­ցին սնն­դի ու կեն­ցա­ղի հետ կապ­ված ինչ-ինչ հար­ցեր: Բյու­զանդ Քե­չյա­նը գրում է. «Ե­րեք շա­բաթ մէկ­տեղ ապ­րե­լով Կո­մի­տաս վար­դա­պե­տին հետ, սքան­չա­ցեր էի իր ֆի­զի­քա­կան ու բա­րո­յա­կան ա­ռող­ջու­թեա­նը: Ո՛չ մա­հի­ճի, ո՛չ բար­ձի պէտք ու­նէր ան­մեղ ման­կան խոր և ան­ծակ քու­նը քնա­նա­լու հա­մար: Լե­զուն միշտ մա­քուր ու զուարթ, սա­կա­ւա­պէտ, բա­րե­համ­բոյր և վհա­տող­նե­րուն սիրտ տուող, նաև վեր­ջին ծայր յար­գող պատ­շա­ճու­թեանց, այն­պէս որ մեր ա­զա­տու­թե­նէն ետքն ալ եր­բէք յանձն չա­ռաւ ու­րախ թեթև երգ մը եր­գել, այլ կա՛մ կրօ­նա­կան և կամ ժո­ղովր­դա­յին տխուր տա­ղեր միայն լսուե­ցան իր բեր­նէն»:
Չոր­րորդ օ­րը տե­ղի ու­նե­ցավ որ­քան զար­մա­նա­լի, նույն­քան բնա­կան, բա­ցատ­րե­լի մի բան՝ բո­լո­րի մոտ ա­ռա­ջա­ցավ միաս­նա­բար ա­ղո­թե­լու կա­րիք: Մեկ այլ վե­րապ­րած՝ «Ոս­տան» ե­ռամ­սյա­յի հիմ­նա­դիր-խմ­բա­գիր Մի­քա­յել Շամ­տան­ճյա­նը, այս­պես է նկա­րագ­րում. «Մե­կեն, մեր խում­բին մեջ ներ­շն­չու­մի մը պես կծ­նի հա­վա­քա­կա­նո­րեն ա­ղո­թե­լու պետ­քը: Իս­կույն կհա­վաք­վինք մեր բնա­կու­թյան սահ­ման­ված սրա­հը. ա­մենքս ալ անխ­տիր հոն էինք, սկեպ­տիկն ու հա­վա­տա­ցյա­լը: Ար­դեն երկ­րոր­դա­կան կմ­նա հա­վատ­քը, երբ մար­դը ներ­շն­չու­մով է որ մղ­ված է ա­ղո­թե­լու: Մեկ քա­նի մո­մե­րու վախ­կոտ լույ­սե­րուն տակ և մեր սրա­հին ան­կյուն­նե­րուն խո­րը, ար­դեն թանձ­րո­րեն կռ­ված ստ­վեր­նե­րուն մեջ, ե­րես­նիս արևելք, վաղ­վան հույ­սին, հս­կում կկա­տա­րենք: Քա­հա­նան Ա­վե­տա­րա­նը կկար­դա, պատ­վե­լին փա­ռա­բա­նու­թյուն կը­նե, աշ­խար­հա­կա­նը շա­րա­կա­նը կ՛եր­գե և Կո­մի­տաս վար­դա­պե­տը «Տեր ո­ղոր­մյա»-ն կա­ղեր­սե՝ «տուր աշ­խար­հիս խա­ղա­ղու­թյուն, ազ­գիս հա­յոց ա­զա­տու­թյուն»:
Նույն բա­նի մա­սին այս­պես է խո­սում Գրի­գո­րիս վար­դա­պե­տը. «Հոս Չան­կը­րիի մե­ծա­զան­գուած զօ­րա­նո­ցին ամ­րա­կուռ պա­րիսպ­նե­րուն ետև, ջար­դուփ­շուր ե­ղած պա­տու­հան­նե­րէն փչող հիւ­սի­սի սառ­նա­շունչ գար­նա­նա­յին փո­թոր­կի դէմ, մենք 150է ա­ւե­լի Պոլ­սէն աք­սո­րա­կան մտա­ւո­րա­կան­ներ և ըն­կեր­ներ ի մի ե­կած, ա­ռանց խտ­րու­թեան կու­սակ­ցու­թիւն­նե­րու և դա­սա­կար­գի, հա­ւա­տա­ցեալ թէ կրօն­քի ան­տար­բե­րիի և կամ թե­րա­հա­ւա­տի, մթն­շա­ղին մո­մի տմոյն լոյ­սի մը մէջ, ժա­մեր­գու­թիւն կը կա­տա­րէինք: Երբ Կո­մի­տաս վար­դա­պետ սկ­սաւ իր մե­լա­մաղ­ձոտ և սր­տա­ռուչ «Տէր ո­ղոր­մեան» ծայր ա­ռաւ հե­կե­կանք մը ա­մէն կող­մէ, ո­րը հնար չէր զս­պել: Կու լա­յինք ա­մէնքս ալ տղու պէս, կու լա­յինք մեր ձգած սի­րե­լի­նե­րուն վրայ, կու լա­յինք մեր սև ճա­կա­տագ­րին վրայ, կու լա­յինք մեր ազ­գի ան­բախ­տու­թեան վրայ, կու լա­յինք ան­գո­ցած մեր ա­րիւ­նի օ­րե­րուն վրայ, ա­ռանց են­թադ­րե­լու, թէ ա­րեան աշ­խար­հա­ւեր ան­նա­խըն­թաց նոր փո­թո­րիկ­նե­րու ար­դէն նա­խօ­րեա­կին կը գտ­նուէինք: Երբ ազգ ու հայ­րե­նիք ի մի հա­րուած պի­տի փոր­ձէին բնաջն­ջել մեր ցե­ղա­յին դա­րա­ւոր թուրք թշ­նա­մի­նե­րը: Մեր մէ­ջէն ա­մե­նա­քա­րա­ցեալ սառ­նա­սիրտ­ներն իսկ կը մաս­նակ­ցէին աս ողբ ու կո­ծին, որ եր­բէք բռ­նազ­բօ­սիկ չէր, ընդ­հա­կա­ռա­կը՝ հա­կա­ռակ զս­պու­մի ա­մէն ճի­գե­րու, կու գար մեր տան­ջուած հո­գի­նե­րու խոր­քե­րէն և յու­զու­մէ պոռթ­կա­ցող ներ­քին յոր­ձանք­նե­րէն:
Թերևս տա­րա­բախտ Կո­մի­տաս վար­դա­պետ իր ամ­բողջ կեան­քին մէջ այս­քան յու­զիչ եր­գած չէր «Տէր ո­ղոր­մեան»:
Ո­րով­հետև մինչ­դէռ ա­մէն ան­գամ «ի պաշ­տօ­նէ» եր­գած էր «Տէր ո­ղոր­մեան» ու­րիշ­նե­րու ցա­ւե­րուն, վշ­տե­րուն, սու­գին առ ի մխի­թա­րու­թիւն, այս ան­գամ, սա­կայն, «Տէր ո­ղոր­մեան» կ՛եր­գէր իր իսկ վշ­տին, յոյ­զե­րուն ու յու­զում­նե­րուն հա­մար, հայ­ցե­լով սփո­փանք, մխի­թա­րու­թիւն յա­ւի­տե­նա­կան Աս­տուծ­մէն, որ սա­կայն լուռ կը մնար»:
Այդ ա­րա­րին ներ­կա Հայկ Խո­ճա­սա­րյա­նը հա­րում է. «Սր­տատ­րոփ յուզ­ման և խոր լռու­թեան մէջ սկ­սավ «Ե­կես­ցէ»ի ա­րա­րո­ղու­թիւ­նը. հայ եր­գի հո­յա­կապ Վար­պե­տը հա­մակ զգայ­նու­թիւն էր. չեմ կար­ծեր որ իր հա­մերգ­նե­րուն մէջ այն­քան հո­գի և ա­ղերս դրած ըլ­լար, որ­քան այդ օ­րը: Իր եր­գը սկ­սաւ հատկ­տեալ ար­ցունք­նե­րով և վեր­ջա­ցուց հե­կե­կան­քով: Ան իր տա­ռա­պան­քը եր­գեց, իր սիր­տը բե­ռեկ­տող ցա­ւե­րը ու լլ­կանք­նե­րը. բան­տի այդ մթին սե­նեա­կէն լա­լա­գին ա­ղերս­նե­րով փր­կու­թիւն կը հայ­ցէր ի­րեն և ազ­գին հա­մար: Երբ ա­րա­րո­ղու­թիւ­նը վեր­ջա­ցավ, մեր աչ­քե­րը ար­ցունք­նե­րով թր­ջած էին»:
Այդ­պես ապ­րե­ցին յոթ օր: ՈՒ­թե­րորդ օ­րը թույլ տվե­ցին զո­րա­նո­ցից փո­խադր­վել քա­ղաք, այն­տեղ բնակ­վել, սա­կայն ա­ռա­ջին իսկ պա­հան­ջի դեպ­քում ներ­կա­յա­նա­լու պայ­մա­նով:
Ո՞վ գի­տե, գու­ցե մի օր իմ այս գր­ված­քը կար­դան թուր­քե­րը ու որ­պես­զի զեղ­ծե­լով չպար­ծե­նան, թե՝ տե­սեք որ­քա՜ն հան­դուր­ժող, մե­ծա­հո­գի են ե­ղել մեր պա­պե­րը, թո­ղել են, որ տա­րա­գիր­ներն ապ­րեն քա­ղա­քում, ա­սեմ, որ թուր­քե­րը ա­մեն մե­կին օ­րա­կան, ա­սես ցե­խից շի­նած, մեկ հաց էին տա­լիս, ու որ­պես­զի այդ ծախսն էլ չքա­շեն, թույլ տվե­ցին Չանկ­րիում ապ­րել: Եվ թող թուր­քե­րը մշ­տա­պես հի­շեն՝ ի­րենց պա­պե­րի ձեռ­քե­րը մինչև ար­մունկ­նե­րը ա­րյան մեջ են:
Հա­ջորդ մեկ շա­բաթ­վա մա­սին Կո­մի­տա­սի հետ կապ­ված որևէ էա­կան տե­ղե­կու­թյուն չկա, հայտ­նի է միայն, որ Կո­մի­տաս ու Հով­հան­նես վար­դա­պետ­նե­րը, խմ­բագ­րա­պետ Տի­րան Քե­լե­կյա­նը, Հա­կոբ Գո­րյա­նը և Հով­հան­նես Թեր­լե­մե­զյա­նը Չանկ­րիում վար­ձա­կա­լել էին Չեր­քե­զյա­նի տու­նը: Սա­կայն կա Չանկ­րիում Կո­մի­տա­սի անց­կաց­րած վեր­ջին օր­վա մա­սին:
Այդ օ­րը՝ մա­յի­սի 9-ի կի­րա­կի, Կո­մի­տա­սը պա­տա­րագ էր մա­տու­ցում քա­ղա­քի ե­կե­ղե­ցում, որ­տեղ ներ­կա էին թույ­լտ­վու­թյուն ստա­ցած 30 հա­յեր: Բա­ցա­կա­յում էր Բ. Քե­չյա­նը, ո­րին իր մոտ էր կան­չել մյու­թե­սա­րի­ֆը՝ գա­վա­ռա­պե­տը, և հայտ­նել, որ ին­քը, Կո­մի­տաս վար­դա­պե­տը, պատ­վե­լի Քե­րով­բե­յա­նը, դե­ղա­գործ Հա­կոբ Նար­կի­լե­ճյա­նը, «Կավ­ռօշ» եր­գի­ծա­թեր­թի խմ­բագ­րա­պետ Եր­վանդ Թո­լա­յա­նը (այս մար­դուն հե­տա­գա­յում դեռ կհան­դի­պենք Փա­րի­զի Լիո­նյան կա­յա­րա­նում), ա­տամ­նա­բույժ Վա­հան Ալ­թու­նյա­նը և եր­կու սպա­սա­վոր­ներ ներ­քին գոր­ծոց նա­խա­րա­րի հրա­մա­նով ա­զատ են ար­ձակ­վել:
ՈՒ՞մ շնոր­հիվ էր Կո­մի­տասն ա­զա­տու­թյուն ստա­ցել: Շր­ջա­նառ­վում են տար­բեր ա­նուն­ներ՝ ԱՄՆ դես­պան Հեն­րի Մոր­գեն­թաու և Աբ­դուլ Մե­ջիդ, փոս­տի ու հե­ռագ­րատ­նե­րի նախ­կին նա­խա­րար Ոս­կան Մար­տի­կյան և նույ­նիսկ գեր­մա­նա­ցի սպա Միլ­լեր: Կա­րե­լի է են­թադ­րել, որ տար­բեր մար­դիկ են բա­րե­խո­սել, բայց գրե­թե կաս­կա­ծից վեր է, որ էա­կան դեր են խա­ղա­ցել դես­պանն ու վեր­ջին խա­լի­ֆը:
Կո­մի­տասն ու յոթ բախ­տա­կից­նե­րը չէին միայն, որ ա­զատ ար­ձակ­վե­ցին, տաս­նյակ այլ մար­դիկ էլ Պո­լիս վե­րա­դար­ձան, և խն­դիրն ա­մենևին Թա­լեա­թի մար­դա­սի­րու­թյու­նը չէր: Մայ­րա­քա­ղա­քում գտն­վում էին դես­պա­նատ­ներ, մի­ջազ­գա­յին կա­ռույց­նե­րի և օ­տա­րերկ­րյա մա­մու­լի ներ­կա­յա­ցու­ցիչ­ներ, ո­րոնք ու­նակ էին ձևա­վո­րե­լու ան­բա­րեն­պաստ հա­սա­րա­կա­կան կար­ծիք: Թա­լեա­թը չէր կա­րող հաշ­վի չնս­տել այս ի­րո­ղու­թյուն­նե­րի հետ, նա չէր կա­րող աք­սո­րա­կան­նե­րի խմ­բի հետ վար­վել այն­պես, ինչ­պես Արևմտյան Հա­յաս­տա­նում և Ա­նա­տո­լիա­յի հա­յաբ­նակ քա­ղաք­նե­րում ու գյու­ղե­րում, որ­տեղ հա­յու­թյու­նը գա­զա­նա­բար հո­շոտ­վում էր: Ընդ­հա­կա­ռա­կը, տա­րա­գիր­նե­րի խմ­բին նա օգ­տա­գոր­ծում էր որ­պես առևտրի ա­ռար­կա՝ որ­քան շատ խնդ­րեին ի­րեն, բա­րե­խո­սեին, միջ­նոր­դեին, այն­քան դրա­կան կեր­պար կու­նե­նար:
Բ. Քե­չյա­նը՝ ա­զատ­ման թույ­լտ­վու­թյու­նը ձեռ­քին, շտա­պեց Չանկ­րիի ե­կե­ղե­ցի: Նա գրում է. «Կո­մի­տաս վրդ. վեր­ջին Ա­ւե­տա­րա­նը կը կար­դար: Ա­ւե­տա­րա­նը համ­բու­րե­լու հա­մար տքթ. Թոր­գո­մեա­նի հետ ի­րեն մո­տե­նա­լով, ը­սինք թէ շու­տով պատ­րաս­տուի և հե­տեր­նիս գայ, ո­րով­հետև ա­զատ­ման հե­ռա­գի­րը ե­կաւ: Պա­տուա­կան պա­տա­րա­գի­չին դէմ­քը յան­կարծ տա­րօ­րի­նակ պայ­ծա­ռու­թեամբ մը շո­ղաց: Իր ու­րա­խու­թիւ­նը չէր կր­նար ծած­կել նոյն իսկ խուռն բազ­մու­թեան առջև, ինչ որ կը ցուց­նէր թէ մեր վի­ճա­կը ո՛ր­չափ եր­կիւղ պատ­ճա­ռած էր ի­րեն»:
Նույն դր­վա­գի մա­սին Հ. Խո­ճա­սա­րյա­նը գրում է. «Պա­տա­րա­գէն վերջ ու­րա­խու­թեամբ շր­ջա­պա­տե­ցինք Վար­դա­պե­տը, ինքն ալ ու­րախ էր. ա­միս­նե­րէ ի վեր ա­ռա­ջին ան­գամ իր դէմ­քին վրայ ժպի­տի մը թեթև ցոլ­քը կը նշ­մա­րէինք, մտեր­մօ­րէն խօ­սե­ցաւ մեզ հետ և յու­սադ­րա­կան բա­ռեր ալ ը­սաւ: Բայց հետևեալ ա­ռա­ւօտ իր մեկն­ման պա­հուն նո­րէն մռայլ մտա­ծում­ներ գրա­ւած էին իր միտ­քը, հա­լա­ծան­քի սևե­ռուն գա­ղա­փա­րը նո­րէն կը չար­չա­րէր զին­քը: Ար­ցունք­նե­րով ճամ­բու դրինք, գի­տէինք որ քայ­քա­յուած ու հի­ւանդ կը վե­րա­դառ­նար»՛:
Խա­չա­տուր ԴԱ­ԴԱ­ՅԱՆ
Դիտվել է՝ 9859

Հեղինակի նյութեր

Մեկնաբանություններ

ԲեռնելԲեռնել

Ասում են...

. .

Տարածաշրջանային

Հայաստանի էլեկտրաէներգիայի շուկայի ազատականացման առաջին պտուղները

Հայաստանի էլեկտրաէներգիայի շուկայի ազատականացման առաջին պտուղները

Վրաստանից էլեկտրաէներգիա ներկրող երկրների շարքում Հայաստանը զբաղեցրել է երկրորդ տեղը։
2024 թ. 9 ամիսների ընթացքում Վրաստանից մատակարարումների ծավալը կազմել է 1 մլրդ կՎտ.ժ, ինչը 28,8%-ով պակաս է նախորդ տարվա նույն ժամանակահատվածի համեմատ...

Սոցցանցային գրառումներ

«Իմ տունն իմ ամրոցն է»
«Իմ տունն իմ ամրոցն է»

Բաժնի բոլոր նորությունները »

«Իրատես» թերթի արխիվից

Ջուրն իր ճամփան դեռ չի գտնում
Ջուրն իր ճամփան դեռ չի գտնում

Բաժնի բոլոր նորությունները »

Ծաղրանկարչի կսմիթ

Դդմազ­գի­նե­րի հաղ­թար­շա­վը
Դդմազ­գի­նե­րի հաղ­թար­շա­վը
2024 © Irates.am
Բոլոր իրավունքները պաշտպանված են: Մեջբերումներ անելիս ակտիվ հղումը Irates.am-ին պարտադիր է: Կայքի հոդվածների մասնակի կամ ամբողջական հեռուստառադիոընթերցումն առանց Irates.am-ին հղման արգելվում է: Կայքում արտահայտված կարծիքները պարտադիր չէ, որ համընկնեն կայքի խմբագրության տեսակետին: Գովազդների բովանդակության համար կայքը պատասխանատվություն չի կրում: Էլեկտրոնային հասցե՝ info@irates.am
ԲաժանորդագրվելԳործընկերներՀետադարձ կապ
.